Schetsboek, een werktitel voor basisscholen

8 mei 2016, Een startsein voor mijn blog over mijn workshops beeldend vormen.

IMG_1375

Dit jaar met verschillende leeftijdsgroepen aan de slag gegaan met de opdracht metamorfose/gedaantewisseling. Een prachtig verhaal van Kurt Schwitters over een haas die geen haas was, of misschien toch wel. 
De leeftijd startte bij 6 jaar en eindigde met 12 jaar. Wat een verschil in zich durven overgeven aan wat komen gaat. Hier het resultaat van een 6 jarige.

IMG_1432

Hier een resultaat van een 11 jarige. Deze opdracht geef ik inmiddels al wat jaren aan verschillende groepen. Ik blijf mij verwonderen wat de jongens en meisjes er iedere keer weer van maken. Tot nu toe nog nooit een zelfde tekening gezien. 


Advertentie

Niet begrepen bedoelingen

imageVorig jaar een opdracht gegeven om op het schoolplein rondom je heen te kijken, schetsjes te maken wat je in de verte ziet en in detail. Kinderen rennen in schoolkwartiertjes begrijpelijk snel naar buiten om te kunnen rennen, te spelen met de bal en/of even hardop te kletsen met elkaar. Even vrij van alles wat moet.

Nadat ik even met ze buiten was geweest zijn we in groepjes van 4 tot 5 kinderen samen gaan tekenen aan een groot blad. Ieder mocht de eigen beelden gaan tekenen aan 1 kant van het papier. Zodra je een lijn tegenkwam van de ander mocht je die niet zomaar doorkruizen met jouw lijnt. Even stoppen met tekenen en daarna je houtskooltje optillen over de andere haar lijn en dan pas weer verder gaan. Respect hebben voor wat een ander maakt was de onderliggende gedachte. Kinderen begrepen het, achteraf een van de  leerkrachten niet, de grote tekeningen was kwijt aan het einde van het schooljaar. Afgesproken was dat de tekeningen verloot zouden worden. Met het kwijtraken was helaas ook de gedachte en de waarde weg van waarvoor en waarvanuit het gemaakt was.

Gelukkig was het alleen bij 1 groep gebeurd. Blijft moeilijk om die ene uur die je per week hebt de waarde van alles wat je verzint over het voetlicht te krijgen. Weer iets geleerd om helder te blijven in communiceren en te herhalen wat de bedoeling is van je opdracht. Kregen de kinderen maar meer tijd per keer…..

Leermethodes Cultuurvakken

imageRode Loper in Amsterdam, Cultuurloper Kunstbalie Tilburg/Breda, Wereldoriëntatie met zgn. ‘Bakkaarten’ enz., enz..

Op een school hoorde ik dat er een leermethode wordt overwogen. De zoveelste die ik voorbij heb zien komen. Vandaag las ik een colom van Liesbeth Kleuver, lkca.nl geplaatst op FB door Cultuureducatie Schijndel. Liesbeth schrijft over de leermethode Wereldorientatie en hoe dit op school in de praktijk werkt. Kinderen worden regelmatig met een opdracht en zelfstandig werken op pad gestuurd. Zonder extra ondersteuning van vakdocenten ontstaan hierdoor vele teleurstellingen en misbaksels. De doelen van het kunstvak worden niet verrijkt, verrijking van het vak waaraan het gekoppeld is verdiept zich niet, techniekontwikkeling, vormgeven, creatief en oplossend vermogen worden niet aangeboord.

Dure methodes zonder verbinding met alle docenten werken niet. Samenwerken met elkaar zoals blijkt als er een cultuurweek wordt georganisseerd werkt wel. Haar stelling is om dit vaker te gebruiken om het tot een succes te brengen.

zij stelt dat basisonderwijs lijkt te vergeten dat we leren voor het leven niet voor school(toetsen). Cultuur zou eigenlijk een dominant vak moeten zijn.

de perceptie is dan in ieder geval anders!

Meerwaarde Muzische vakken

image

In Paderborn Duitsland is een museum waar Christelijke kunst te zien is vanaf 1050 N Chr. Dit zou het eerste en oudste beeld van moeder en kind zijn uit die tijd. Bewonderenswaardig niet? Ik zag de invloed van Egyptische beelden.

Stel je voor dat het leren  van de muzische vakken naast de andere vakken verder gaat dan alleen het creëren van meer succesvolle studenten maar in tijd ook juist meer succesvolle mensen creëert. Ik heb de ervaring dat het mijn leven zeer heeft verrijkt en ik anders kijk naar de afbeelding die ik hier laat zien dan toen ik er nog niet mee bezig was.

New Mexico School of Arts heeft een Curriculum ontwikkeld waarin de muzische vakken gelijk zijn gesteld aan alle andere vakken. Zij ondervinden uit eigen ervaringen en onderzoek de volgende punten:

1. Verdieping van het denken
Via de muzische vakken ontwikkelen leerlingen vaardigheden zoals veerkracht, durf, en verdieping bij het denken dit om de vaardigheden meester te worden, beter te leren en later in het leven beter te functioneren. Voorbeelden in artikelen als: Embracing Failure: Building a Growth Mindset Through the Arts and Mastering Self-Assessment: Deepening Independent Learning Through the Arts. Dit proces verloopt normaal via een natuurlijke weg maar vaak is het aangewakkerd door een leerkracht.  Bij het opzetten van heldere verwachtingen naar leerlingen waarna de correlatie gelegd kan worden tussen het gemaakte werk en de resultaten, geeft de leerling zelf de kans om de eigen motivatie te vinden. Het resultaat is een gezondere en meer duurzame leeromgeving.

Bij progressie en werkelijke groei van leerlingen moet een punt bereikt worden waarin intrinsieke motivatie in balans komt met extrinsieke motivatie. Aan het eerste begin  bij het leren van een muzisch vak, verbinden de leerlingen zich aan de kunstvorm omdat de activiteit leuk is (intrinsieke motivatie). Echter, deze motivatie brengt ze niet verder dan dit, het leuk vinden, hierna ontwikkelen ze zich langzamer of stopt het zelfs. Vanaf dit punt kan de extrinsieke motivatie ingezet worden om de groei te continueren. Dit kan in een vorm gegoten worden van een presentatie, een test, of overhoring. Dit kan helpen om het kind verder te laten groeien. Dit alles helpt, echter het samen laten vallen van beide blijkt voor de motivatie nog succesvoller te zijn.  Kinderen zullen dan niet alleen leren vanwege externe beloningen maar ook omdat het ze plezier geeft en zelfvoldoening.

2. Zelfvertrouwen
Met vallen en opstaan iets leren en kunnen laten zien kan een onzeker kind uitgroeien naar een mens met meer zelfvertrouwen en het vinden van de eigen stempel en plaats in het eigen leven.

3. Het verbeteren van de cognitie
Onderzoek heeft de link gelegd tussen het leren van het vak muziek  op jonge leeftijd en het verbeteren van het “verbaal geheugen”, het goed uitspreken van woorden bij een tweede taal, leesvaardigheid, executieve functies” . (Frontiers in Neuroscience). Als studenten ondergedompeld worden in een kunstvak, leid je ze in een veelzijdig proces dat vele onderwerpen samenvoegen, zoals rekenen, geschiedenis, taal en wetenschap. Daarnaast is het verbonden aan het unieke wat cultuur is.

4. Communicatie

Men kan stellen dat communicatie misschien wel het belangrijkste aspect is in ons bestaan. Onze wereld is opgebouwd via communicatie. Leerlingen krijgen de mogelijkheid de veelzijdigheid  van communicatievaardigheden aan te leren via een kunstvak. Kijken, luisteren, handelen, samenwerken, laten leiden, zelf leiden en omzetten in een taal om je verstaanbaar te maken. Deze kunsten zijn een geleider van de expressie die gedachtes en emoties transformeren in een unieke vorm van communicatie – dit is kunst.

5. Verdieping  van cultuur en zelfkennis

Een cultuur zonder kunst is geen cultuur. Kunst is in de kern van onze menselijke identiteit. Dit is het grootste cadeau dat wij onze leerlingen/kinderen en misschien de hele mensheid kunnen geven. Het geven van het begrijpen, waarderen en mogelijkheid scheppen om kunst te maken.

Wie wil ervaringen delen waarin we de voordelen van kunstonderwijs aan leerlingen kunnen terugzien?

Beter kijken naar eigen werk

imageHoe  leer je beter kijken naar je eigen werk?

Mijn ervaring is dat dit niet de makkelijkste vraag is die je jezelf kunt stellen. Zelfs voor mensen die zeer zelfverzekerd zijn en/of veel talent hebben enz. Het gehele overzicht houden en onbevooroordeeld aan zelfreflectie beginnen zijn talenten op zich. Ik kwam het volgende rijtje tegen die je als een boodschappenlijstje kunt checken en afvinken om per traject opnieuw te (be)kijken.

– neem afstand, kijk met meer mensen naar het geheel en bespreek het met elkaar. Als je alleen bent kan het helpen om een dagje te wachten met opnieuw kijken.

– hierna is het tijd om oog te hebben voor de details.

– wat vraagt de aandacht en kun je het nog meer boeiend maken?

– probeer het eens anders aan te pakken dan waar je het eerste op terugvalt

– kijk en kijk en kijk tijdens je werk wat het voor het geheel betekent. De ene keer lang de andere keer kort.

– probeer goed te luisteren naar wat een ander zegt en naar jezelf.

– wat zijn je bevindingen? Weet je het niet? Laat het dan maar even rusten.

– onderzoek waar je je ideeën vandaan haalt met gebruik van je zintuigen.

OBSERVEER, VERZAMEL, ANALYSEER, VERGELIJK, HEB OOG VOOR PATRONEN.

 

Creativiteit en ontwerpend leren

Binnenkant werkmappen met zelbedachte opbergsystemen. Groep 8 – Wilhelminaschool Best.

 

Kunstbalie in Tilburg biedt dit jaar aandacht aan een nieuw programma voor bo scholen waaronder ‘Creativiteit en ontwerpend leren’. Als afstudeerder van een kunstacademie en met daarna de HBO + opleidingen bij het LOKV te Utrecht en Echacursus Universiteit te Nijmegen was dit voor mij al iets vanzelfsprekend. Fijn dat het weer kerndoelen zijn geworden.

Creatief en ontwerpend leren heb ik al jaren als basis gebruikt voor het ontwerpen van mijn lessen aan kinderen en volwassenen.

Vorig jaar kreeg ik de mogelijkheid onder het dak van Stichting Onderwijs Best dit onderwep verder te verdiepen bij 5 groepen 6-7-8 op verschillende scholen . In de praktijk kon ik het nu groter uitwerken onder de noemer ‘Schetsboek’.

Het doorlopen van werkprocessen met kinderen roepen nog steeds een zekere weerstand op bij sommige leerkrachten maar ook bij kinderen. Eindresultaten …  Kinderen zijn steeds meer via de voorbereidingen van volwassen gewend geraakt aan kant en klare, vooropgestelde stappenplannen binnen de opdrachten. Vaak leiden die naar gelijkvormige werkstukken. Om talenten te spotten is hierin niet makkelijk.

Authenticiteit en identiteit geeft juist de mogelijkheid zich creatief te kunnen uiten en geeft de mogelijkheid uit de eigen comfortzone te stappen. Het begeleiden naar zelfvertrouwen en opbouwen in vertrouwen naar de begeleider blijft daarbij een aandachtspunt.

Wat heb ik het afgelopen jaar meeste gemist? Ruimte in tijd. Om in een flow te komen en ideeën te krijgen is er rust en tijd nodig, dit heb ik gemist. 1 Uur per week per groep min de tijd waarin alles klaargezet moet worden, min opruimtijd en min omschakelen houd ongeveer in dat er soms maar 30 minuten overblijft om echt aan de slag te kunnen.

Dit jaar kijkt een staigiare van de lerarenopleiding met mij mee en stelt vanwege haar achtergrond als kunstenares goede vragen. Ervaar het als luxe en kijk er naar uit om haar beschouwingen te lezen.

 

 

Denken over zelf maken

Cognitieve vaardigheden staan op dit moment veel centraal binnen het onderwijs en onder de aandacht van ouders. Dit bracht mij op het idee om kinderen na te laten denken in taal en beeld om reclame te maken voor iets zelf te maken. Op een Engelse website kwam ik een geschikte opdracht tegen waarin kinderen aan de slag gingen met zwart en wit papier. Met wat aandacht om de positieve en negatieve vorm te gebruiken, verschil tussen knippen en scheuren te zien, opletten op compositie, waar komt de aandacht te liggen en in lagen werken zijn er werkelijk zeer vindingrijke posters ontstaan.

 

 

Creatief tekenen en schilderen

Deze slideshow vereist JavaScript.

Dit jaar weer eens een volwassencursus opgestart. Nu het woord creatief gebruikt om te kijken of ik hiermee volwassen cursisten zover kan krijgen wat vrijer te kijken en te handelen met tekenen en schilderen. Inmiddels zijn er 2 lessen achter de rug en blijkt het te werken. Het woord creatief gaf meer duidelijkheid misschien, wie zal het zeggen. In ieder geval ben ik trots op wat ze allemaal gemaakt hebben.

 

Beeldend taalgebruik

image

 

Via FB ‘De Roosen’ vandaag dit gedicht tegengekomen, hoe beeldend kan taal zijn. De taal van de ultieme liefde binnen de Romantiek ,voor mij vooral in het Duits, raakt mij. Wat kan taal mooi zijn.

Extinguish my eyes
Extinguish my eyes, I’ll go on seeing you.
Seal my ears, I’ll go on hearing you.
And without feet I can make my way to you,
without a mouth I can swear your name.
Break off my arms, I’ll take hold of you
with my heart as with a hand.
Stop my heart, and my brain will start to beat.
And if you consume my brain with fire,
I’ll feel you burn in every drop of my blood.

Lösch mir die Augen aus
Lösch mir die Augen aus: ich kann dich sehn,
wirf mir die Ohren zu: ich kann dich hören,
und ohne Füße kann ich zu dir gehn,
und ohne Mund noch kann ich dich beschwören.
Brich mir die Arme ab, ich fasse dich
mit meinem Herzen wie mit einer Hand,
halt mir das Herz zu, und mein Hirn wird schlagen,
und wirfst du in mein Hirn den Brand,
so werd ich dich auf meinem Blute tragen.
~ Rainer Maria Rilke

Intrinsieke motivatie

blog-cobra-dierenIntrinsieke motivatie aanleren hoe pak ik of jij dit aan? Als docent vind ik  het soms moeilijk om je eigen kennis en kunde op het gebied van beeldend vormen los te laten. Steeds meer zie ik het als uitdaging om de kinderen kinderen ruimte te geven om initiatieven te nemen, waarbij ze hun eigen interesses kunnen volgen met een klein kader om te kunnen focussen. Vragen als: Hoe daag ik ze uit? Hoe breng ik ze in de stemming? Hoe raken ze geïnspireerd?

Binnen onze omgeving vullen wij als volwassenen merendeel de inrichting in voor onze kinderen. Een voorbeeld staat voor mij nog steeds als symbool – de speeltuinen waar hutten kant en klaar worden neergezet, het liefst hufterproef.

Het hele jaar door proberen winkels ons te verleiden en te motiveren om tot kant en klare producten over te stappen. Factor tijd om zelf iets te maken is zo kostbaar dat we het kunnen afkopen met geld.  Scholen worden overstelpt met kant en klare methodes waarbij de eigen inbreng van de docent tot een minimum wordt gebracht. De uitdaging om als docent meer ruimte te nemen en te krijgen is voor het kind een groot cadeau.

… Felix Meijer, hoofd- en eindredacteur van Mensenkinderen schrijft:

Wat zou het mooi zijn als kinderen op school door een uitdagende omgeving verleid worden. Niet alleen bij de decemberfeesten, maar iedere dag weer. Verstaan we de kunst om kinderen te verleiden, waardoor ze enthousiast en ‘intrinsiek’ gemotiveerd aan de slag gaan? Kunnen we de kunst afkijken van etalages van winkels of tentoon­stellingen in musea? …

Op dit moment zien we een verandercultuur. Veranderingen roepen angstig gevoelens op en, zoals op het nieuws te zien, leiden die gevoelens niet tot zeer fraaie discussies.  Scholen worden voor de taak gesteld om kinderen op te leiden voor banen waarvan we nu nog geen weet van hebben. Dit is een gedachtegoed die al vanaf de industriële revolutie bestaat, of dit nog klopt? Echter door inzet van creativiteitsontwikkeling en intrinsieke motivatie als leidraad denk ik dat we kinderen een goede basis geven waarmee ze de toekomst met minder angsten kunnen aangaan.

De vraag die ik mij stel is nog steeds: Zijn mijn opdrachten uitdagend genoeg. Als ik een kind mis, puzzel ik weer verder….

Als hulp kwam dit tegen van Simons in Van der Maas (2010) kenmerken van een rijke leeromgeving:

  • er is variatie in de wijze waarop kinderen informatie kunnen verkrijgen, compleet en rijk zijn;
  • de kinderen worden uitgenodigd zelf actief te zijn;
  • er valt voor kinderen te kiezen;
  • er zijn mogelijkheden tot experimenteren en ontdek­ken;
  • de kinderen kunnen in de leeromgeving relaties leg­gen met de werkelijkheid;
  • de kinderen kunnen zelf initiatieven nemen en met voorstellen komen;
  • er is voor kinderen ruimte om volgens eigen leerstijl

Uit de praktijk weet ik inmiddels dat het werkt. Bij meester Henry als afsluiting dit jaar hebben de kinderen zelf twee opdrachten verzonnen.

Overlap – Stad
Dieren tekenen

Twee kinderen wilden nog extra aandacht besteden aan opdrachten die ze niet af hadden gekregen. Ik ben trots….

Dit met de materialen die op school aanwezig zijn – Vetkrijt, kleurpotlood

Maak het met kunstenaars

imageAfgelopen jaar dit boek gekocht in het Rijks te Amsterdam, Rizt Hulshof en Hanna Piksen, BIS Publishers, 2015. Hanna Piksen medeauteur is geïnterviewd door Kunstzone, onderwijsblad.

‘- Maak het met kunstenaars – is een ‘receptenboek’ voor iedereen die ervan houdt om nieuwe smaken te proeven en niet bang is om te mislukken.’

Hanna Piksen in het interview: ‘Het op gang brengen van creatieve processen gaat niet vanzelf, dat kost moeite. je moet op een of andere manier vertrouwen stellen in het proces. Angst en onzekerheid zijn dooddoeners voor creativiteit.’

Creativiteit wordt vaak te pas en te onpas gebruikt voor veel disciplines of methodes. Het verschil zit in het zelf schrijven van een toneel- en of muziekstuk of dit repeteren om het exact te kopiëren. Daartussen zitten nog veel nuances. Kun je een zangstuk naar eigen inzicht aanpassen ja of nee bijvoorbeeld. Is wat er gemaakt is zeer eigen of past het in de ‘mainstream’.

Het boek bracht mij tot nieuwe ideeën voor mijn lessen. Letterlijk overnemen is mij nog nooit gelukt. Creatieve procesmatige opdrachten van kunstenaars in het boek inspireerde mij.

Lesgeven in een creatief vak zoals tekenen en schilderen heeft vele lagen die creatieve processen op gang kunnen brengen. Hanna Piksen stelt dat je op een of andere manier vertrouwen moet stellen in het proces. Angst en onzekerheid zouden dooddoeners zijn voor de creativiteit. Het leren vertrouwen te hebben in jezelf is misschien nog wel belangrijker, vele kijkrichtingen nodig in het creatieve proces.

1 Uur les per week en elkaar zien maakt dit proces een grote uitdaging. Soms roep je een leerkracht even halt toe,  die inhoudelijk de vertrouwde structuur wil maar daarmee het creatiece proces onbewust belemmert. Heerlijk is het als je een leerkracht treft die het kind uit zijn comfortzone weet te halen en het daarna weer naar  een veilig bekend terrein weet te bengen.

In ieder geval: het boek is de moeite waard om aan te schaffen en er zelf mee te gaan spelen. Spelen en creatieve processen horen een beetje bij elkaar.